نگاه ویژه انقلاب اسلامی به حضور گسترده زنان در جامعه، امكان رشد شخصیت، شكوفایی استعدادها و بهره‌گیری از حقوق به رسمیت شناخته‌شده زنان در جامعه را فراهم کرده و قانون اساسی نیز با ارایه تصویری روشن از جایگاه زن در اسلام و موظف کردن دولت به ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت و احیای حقوق مادی و معنوی او، زمینه دفاع از حقوق زنان و رفع تبعیض‌ها علیه آنان را مهیا کرده است.
اكنون در راستای ضرورت حضور و مشاركت حقیقی زنان در عرصه‌های مختلف فعالیت‌های صنعت آب و برق و نیز تسریع فرآیند توسعه و محقق شدن عدالت اجتماعی، امور زنان و خانواده وزارت نیرو فعالیت خود را حول محور برنامه‌های بنیادین، تقویت ساختار، اصلاح نگرش‌ها و تقویت باورها، مطالعه و پژوهش، توانمندسازی و اطلاع‌رسانی برنامه‌ریزی کرده است و با استعانت از خداوند متعال، تلاش خواهد کرد تا ابزار و زمینه‌هایی را در جهت افزایش میزان مشاركت زنان در عرصه‌های مختلف، به همراه شناخت دقیق از وضع موجود و ترسیم وضع مطلوب آنان، راه‌های عملی تقویت نقش مدیریتی در خانه و جامعه، شناخت مسایل و مشكلات در خانواده و محیط كار و همچنین افزایش سطح آگاهی‌ها و ارتقای زنان، به‌عنوان بخش عظیمی از نیروی انسانی فعال جامعه به‌كار گیرد. بر این اساس، پای صحبت‌های سرکار خانم "فاطمه قیومی" مشاور وزیر در امور زنان و خانواده نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
• بانوان در صنعت آب و برق چه جایگاهی دارند؟
ارتقای جایگاه زنان یکی از محورهای فعالیت امور زنان و خانواده وزارت نیرو است که جلب حمایت مدیران را در این زمینه لازم داریم. هم‌اکنون خانم‌ها در فعالیت‌های تخصصی صنعت آب و برق مانند نیروگاه‌ها و تصفیه‌خانه‌ها حضور دارند و حتی بعضی از آنها به‌عنوان مجری انتقال طرح آب، در پروژه‌های تخصصی فعالیت موثری دارند. در سال‌های اخیر، میزان حضور بانوان در فعالیت‌های مربوط به صنعت آب و برق از شش درصد به 12 درصد رسیده است. نگاه و رویکرد وزارت نیرو به‌ویژه در حوزه زنان و خانواده، نگاهی تخصصی به حضور بانوان بوده و لازم است با حمایت لازم از ظرفیت خانم‌ها، استفاده مفید و موثر از دانش و تخصص بانوان صورت گیرد. با توجه به تاکید رییس‌جمهوری در این جهت که تجارب مدیریتی برای بانوان نیز فراهم شود، شایسته است مدیرن ارشد نیم‌نگاهی به بحث مدیریتی و ارتقای مدیریت بانوان داشته باشند و از سویی، لازم است خانم‌ها با توجه به تاکیدی که مقام عالی وزارت در نشست‌های متعدد داشته است، اهتمام در جهت رشد فردی را با رشد علمی خود فراهم کنند.
• وظایف و ماموریت‌های امور زنان و خانواده وزارت نیرو چیست؟
امور زنان و خانواده وزارت نیرو نظارت، هماهنگی و سیاست‌گذاری در حوزه زنان و خانواده را انجام می‌دهد. در تمام شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو، امور زنان و خانواده تشکیل شده است که سالانه آنها را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. برای سال 1393، یازده محور فعالیت اصلی به شرکت‌ها ابلاغ شد که طبق محورها، تعامل لازم در استان‌ها برقرار و کمیته‌های استانی در زمینه فعالیت‌های اجرایی حوزه زنان و خانواده تقویت شده‌اند. یکی از مباحثی که در ارزیابی سالانه موردتوجه قرار می‌گیرد، بحث کمیته‌های استانی است. این کمیته‌ها زمینه رشد و توسعه ازطریق ارتقای شغلی و حرفه‌ای برای بانوان توانمند و متعهد و شکوفایی استعدادهای آنان را فراهم می‌کند.
خانم‌ها باید خودشان به موضوع ارتقای سطح علمی و دانش توجه لازم را داشته باشند. در بخش تحقیقات و پژوهش که مرتبط با کار و تخصص بانوان است، آنان باید فعالیت‌های ویژه‌ای داشته باشند و مطابق با نیازهای تخصصی و علمی مجموعه به‌روز باشند.
• در موضوع ترویج فرهنگ عفاف و حجاب چه اقدام‌هایی انجام شده است؟
عفاف و حجاب یکی از موضوع‌های مورد توجه امور زنان و خانواده وزارت نیرو بوده و همچنان است و این موضوع فقط به خانم‌ها مربوط نمی‌شود. لازم است آموزش‌های لازم برای زنان و مردان وجود داشته باشد که تکالیف خود را در محیط اداری بدانند. خانم‌ها و آقایان باید هرکدام با حقوق و تکالیف خود آشنا باشند. لازم است با توجه به این مباحث، برنامه‌ریزی‌هایی جهت آموزش همکاران و خانواده و به‌ویژه فرزندان آنان داشته باشیم. ضمن آنکه در اين راستا، مصوبه‌های ستاد صيانت و حمايت از حقوق شهروندی در بندهای 10گـانه و 11گـانه در سال‌های 92 و 93 ابلاغ شده و وزارت نيرو در ارزيابی‌های بين دستگاهی دارای رتبه برتر است.
• امور زنان و خانواده وزارت نیرو درباره تحکیم بنیان خانواده چه اقدام‌هایی انجام داده است؟
یکی از مباحثی که به‌ویژه در سال 93 به آن پرداختیم و همت ویژه‌ای در این زمینه صورت گرفت، توجه به امور خانواده و ارتقای مرخصی زایمان همکاران خانم است که از شش ماه به 9 ماه رسیده است و دو هفته مرخصی هم برای همکاران آقا که صاحب فرزند شده‌اند، در نظر گرفته و اجرایی شده است. با توجه به نگاه مقام معظم رهبری برای افزایش جمعیت، لازم بود ما هم در مجموعه وزارت نیرو نسبت به این موضوع حساس شویم. ابلاغ‌های متعددی ازجمله شناورسازی ساعت‌های کاری بانوان به‌ویژه در روزهای پایانی سال در راستای تحکیم بنیان خانواده صورت گرفته است. در ماه‌های آبان، آذر، دی و بهمن به خاطر کوتاهی مدت روز، این کار انجام شد. طرح‌های دیگری هم در زمینه تشویق به ازدواج همکاران مجرد و مزدوج جوان ازجمله دوره آموزشی برای ازدواج آسان و هوشمند و پایدار در امور زنان و خانواده ابلاغ و در شرکت‌های زیرمجموعه انجام شده و در حوزه ستاد در حال پیگیری است.
یکی از نکته‌هایی که ما در بحث زنان و حوزه خانواده به آن تاکید داریم، تشکیل نشست با بانوان برای بررسی مسایل و مشکلات آنان است. لازم است برای آسیب‌شناسی حوزه زنان و خانواده، ابتدا مسایل و مشکلات آنان را بشناسیم. ارتقای همکاری، هم‌افزایی بین بانوان در تقویت مولفه‌های امر به معروف و نهی از منکر یکی از مباحثی است که در حوزه زنان و خانواده به آن نیاز داریم.
• با توجه به این که بانوان نقش موثری در اصلاح الگوی مصرف دارند، در این راستا تاکنون چه اقدام‌هایی انجام شده است؟
برنامه‌ریزی به‌منظور افزایش آگاهی بانوان در جهت فرهنگ‌سازی، توسعه مشارکت و اصلاح الگوی مصرف در محیط کار و خانواده از برنامه‌های ما است. در مدیریت مصرف آب و برق اعتقاد داریم که زنان با توجه به اینکه به‌عنوان مربیان جامعه و خانواده هستند و خداوند این را در خلقت آنان به ودیعه گذاشته، لازم است بحث فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی را در حوزه خانواده از بانوان آغاز کنیم. آنان هستند که الگو به خانواده‌ها می‌دهند و برای همسر و فرزندان بهترین الگو هستند. همچنین به خاطر اینکه در محیط خانواده، خانم‌ها مدیر هستند، رکن اصلی اقتصاد مقاومتی و اصلاح الگوی مصرف، زنان محسوب می‌شوند. ما برنامه‌هایی را برای زنان جامعه روستایی، شهری، زنان شاغل، دختران دانشجو و دانش‌آموز داریم. همچنین با نهادهای مختلف، برنامه‌ریزی‌ها و موافقت‌نامه‌های متعددی در این‌باره منعقد کرده‌ایم. برای مثال، در یکی از این موارد با شهرداری موافقت‌نامه‌ای تبادل شده است تا بتوانیم در حوزه زنان و خانواده و مدیریت مصرف، مفاهیم موردنظر را منتقل کنیم. در راستای این موافقت‌نامه نیز نمایشگاه‌های متعددی در فرهنگ‌سراها با مشارکت بانوان شاغل در صنعت آب و برق جهت آگاهی‌بخشی در زمینه‌های فنی و مدیریت مصرف آب و برق برگزار شده است تا اطلاعات لازم در اختیار مخاطبان قرار گیرد. همچنین طریقه مصرف صحیح از لوازم خانگی و توسعه لوازم کاهنده مصرف آب ازطریق این بانوان به مخاطبان منتقل شد. در کنار اینها، برای کودکان نیز ایستگاه نقاشی درنظر گرفته شد تا مفاهیم مربوط به صرفه‌جویی در مصرف آب و برق به آنان انتقال داده شود. یکی دیگر از اقدام‌ها، آموزش لازم به زنان روستایی است؛ چراکه زنان روستایی در محیط روستاها بسیار فعال هستند و می‌توانند سهم به‌سزایی در بهینه مصرف کردن آب و برق داشته باشند. یکی دیگر از موضوع‌های در دست اجرا در حوزه مدیریت مصرف آب و برق، مشارکت زنان کارآفرین با رویکرد اقتصاد مقاومتی است که در هفت استان کشور و به‌صورت منطقه‌ای نمایشگاه‌هایی برگزار شد. استان‌های اصفهان، گیلان، کرمانشاه، فارس، بوشهر، البرز و خراسان رضوی میزبان این برنامه‌ها بودند و استان‌های هم‌جوار نیز در این نمایشگاه‌ها حضور داشتند. با توجه به بحث کارآفرینی، حضور بانوان و ارتقای توانمندی آنان در این نمایشگاه‌ها، وزارت نیرو با رویکرد اصلاح الگوی مصرف در این نمایشگاه حضور داشت.
• آیا بانوان در مشاغل سخت نیز حضور دارند؟
پیشتر در شرکت‌های صنعت آب و برق شاهد حضور زیاد خانم‌ها نبودیم اما با توجه به شمار زیاد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی خانم در سال‌های اخیر و اینکه خودشان را اثبات کرده‌اند، اکنون شاهد حضور پررنگ‌تر آنان در عرصه صنعت آب و برق هستیم. همکارانی داریم که در تصفیه‌خانه‌ها و نیروگاه‌ها مسئولیت‌های مهم برعهده دارند و به‌خوبی توانسته‌اند از عهده وظایف خود در محیط خانه، خانواده و محیط کار برآیند. با نگاهی به حضور بانوان در فعالیت‌های نیروگاهی، می‌بینیم که در بیشتر نیروگاه‌ها خانم‌ها حضور دارند و ما هم امور بانوان را در آن واحدها فعال کرده‌ایم. حدود 30 درصد از شاغلان برخی نیروگاه‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند. البته ما بحث تحکیم بنیان خانواده و آموزش‌ها را فقط منوط به خانم‌ها نمی‌دانیم بلکه برای آقایان نیز برنامه‌های آموزشی داریم. به‌دلیل توجه به موضوع تحکیم خانه و خانواده، به تناسب شغل و شاغل اعتقاد داریم. حضور بانوان در نیروگاه‌ها، تصفیه‌خانه‌ها و جاهای متعدد در قسمت‌های فنی و مهندسی، کنترل کیفی و آزمایشگاه‌ها است. در آزمایشگاه آب به دقت، صلابت و صداقت و پاکی نیاز داریم که این مصادیق در بیشتر خانم‌ها وجود دارد. بانوان در بخش‌های آموزش، اداری و حقوقی نیز حضور فعال دارند. در آزمون‌های استخدامی هیچ نوع محدودیتی برای حضور بانوان وجود ندارد؛ شاید در سال‌های گذشته محدودیت‌هایی وجود داشت، اما در آزمون‌های جدید هیچ نوع محدودیتی برای حضور بانوان به‌استثنای مشاغل شیفت شب و بهره‌برداری آنهم به جهت تحکیم بنیان خانواده همکاران وجود ندارد.
• برنامه وزارت نیرو برای حمایت از زنان سرپرست خانوار چیست؟
وزارت نیرو طبق دستورالعمل و بخش‌نامه‌هایی که دارد، حمایت‌های زیادی از زنان سرپرست خانوار در چارچوب قوانین انجام داده است؛ ازجمله اینکه امکان تبدیل وضعیت زنان سرپرست خانوار را به‌منظور ارتقای امنیت شغلی آنان در شرکت‌های غیردولتی فراهم کرده‌ایم و زنان سرپرست خانوار را هم‌رده ایثارگران دیده‌ایم. نکته‌ای که در موضوع زنان سرپرست خانوار باید به آن دقت کرد، بحث‌های حمایتی همچون درنظر گرفتن کمک هزینه تحصیلی برای آنان و فرزندان‌شان، در اولویت قرار گرفتن اعطای وام مسکن و حتی افزایش اضافه‌کاری با تایید مدیران مربوطه و ... است. با توجه به اینکه زنان سرپرست خانوار هم به‌عنوان پدر و هم مادر در خانواده ایفای نقش می‌کنند، باید دارای آرامش روحی و روانی باشند تا این آرامش را به خانواده خود منتقل کرده و از طرف دیگر، بتوانند وظایفی که به آنان در محیط کار محول می‌شود، به‌خوبی انجام دهند. بخش حمایت اقتصادی از این گروه را به مدیران می‌سپاریم و از آنان می‌خواهیم که این بخش را تقویت کنند. به زنان سرپرست خانوار نیز پیشنهاد می‌کنیم در مباحث علمی و ورزشی مشارکت جدی داشته باشند تا بتوانند از عهده امور مربوط به خانواده و محل کار برآیند.
• سخن آخر؟
یکی از مباحثی که در سال 94 به آن خواهیم پرداخت، ارتقای توانمندی مشاوران امور زنان و خانواده است که کلید آن از سال 93 زده شده است. براساس آن، دوره‌های آموزشی و بازآموزی برای مشاوران امور زنان و خانواده در نظر گرفته شده است؛ چون اعتقاد داریم آنان به‌عنوان راهبران اصلی در حوزه زنان و خانواده هستند و باید خودشان به موضوع‌های مشاوره‌ای، حقوق زنان در کشور و در اسلام، مسایل حقوقی و روان‌شناختی آگاهی کامل داشته باشند. برای سال 94 همانند سال‌های گذشته همزمان با ولادت حضرت فاطمه (س) آیین بزرگداشت مقام زن برگزار می‌شود که ضروری است در وزارت نیرو به بحث الگوبودن و پیروی از حضرت فاطمه زهرا (س)، برای همگان اعم از خانم‌ها و آقايان به‌عنوان يك انسان كامل و آسمانی دقت ویژه‌ای داشته باشیم. به همین مناسبت، برنامه‌هایی را برای ایام هفته زن و بزرگداشت روز مادر برای خانم‌های همکار و همچنین همسران آقایان تدارک دیده‌ایم. همچنین برنامه‌های متعدد شامل سمينار، كارگاه، نمايشگاه، افتتاحيه و ... در جهت شناساندن حضرت فاطمه زهرا (س) و سیره آن حضرت در زمینه‌های خانوادگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پیش‌بینی شده است. اعتقاد داریم برای اینکه حضور شاد و سالمی را برای زنان در جامعه وزارت نیرو رقم بزنیم، لازم است ورزش را سرلوحه کارهای‌شان قرار دهند که به همین منظور، ورزش همگانی برای بانوان را به‌طور جد پیگیری می‌کنیم. همچنین دیدار و ملاقات با خانواده معظم شهدا به‌ویژه با مادران و همسران شهدا جزو برنامه‌های اصلی‌مان قرار دارد. درمجموع نگاه وزارت نیرو و همچنین وزیر نیرو به حضور بانوان در صنعت آب و برق، نگاه مثبتی است.